اصول مقدماتی عکاسی - لنز - بخش دوم

لنز نرمال

فاصله کانونی در لنز نرمال برابر با قطر صفحه حساس است. مثلا برای دوربین های ۳۵mm از آنجایی که ابعاد صفحه حساس برابر با ۲۴ در ۳۶ میلیمتر است، قطر تقریبا برابر ۵۰mm (دقیقا ۴۳.۲۶mm) است. بنابراین در دوربین با این صفحه حساس، فاصله کانونی لنز نرمال برابر با ۵۰mm است.

این مساله از این جهت حائز اهمیت است که وقتی اندازه صفحه حساس تغییر کند، امکان دارد یک لنز واید مانند یک لنز نرمال یا تله فوتو عمل کند. برای مثال یک لنز  ۵۰mm در دوربین CANON EOS 5D حکم لنز نرمال را دارد، اما در دوربین CANON EOS 7D زاویه دیدی برابر یک لنز تله فوتو خواهد داشت.

از نظر زاویه دید، لنز نرمال تصویری بسیار مشابه چشم انسان تولید می کند. در حالت پرایم، تصویر تولید شده از این لنز، بسیار با کیفیت و فاقد بسیاری از خطاهای رایج در انواع دیگر لنزهاست.

لنز واید (Wide)

لنزهایی با فاصله کانونی کمتر از لنز نرمال، لنز واید خوانده می شوند. مثلا در دوربین های قطع کوچک SLR، لنزهایی با فاصله کانونی ۲۸mm لنز واید محسوب می شوند. برخی از ویژگی های مهم این لنزها عبارتند از:

- نسبت به لنز نرمال محدوده بیشتری از فضای مقابل دوربین را ثبت می کنند.

- اشیا نسبت به دوربین دورتر به نظر می رسند و فضای ثبت شده بزرگتر از اندازه واقعی به نظر می رسد.

- نسبت به لنز نرمال اندازه اشیا کوچکتر ثبت می شوند.

- عمق میدان وضوح نسبت به لنز نرمال بیشتر است.

- عکس دچار اعوجاج بشکه ای (Barrel Distortion) می شود، به این معنا که مرکز عکس برجسته به نظر می رسد و هر چه به سمت لبه های عکس می رویم تصویر دچار فشردگی می شود.

هر چه فاصله کانونی کمتر باشد این تاثیر بیشتر خواهد بود. در لنزهای واید معمولا از ترکیب اجزای اپتیکی استفاده می شود تا این تاثیر کاهش یابد. یکی از ویژگی های لنزهای حرفه ای و گرانقیمت واید کم بودن اعواج تصویر در آنهاست.

- کشیدگی در پرسپکتیو: به این معنا که نه تنها اشیا نسبت به دوربین دورتر به نظر می آیند بلکه نسبت به هم نیز دورتر به نظر می رسند. مثلا اگر در عکسی با لنز نرمال به دلیل بزرگی ساختمانی در پس زمینه سوژه، این امکان نباشد که کل ساختمان را در چهارچوب جای داد، با استفاده از لنز واید مناسب می توان بخش بیشتر یا کل ساختمان را در همان کادر قبلی نسبت به سوژه ثبت نمود.

همچنین هر چه به عمق تصویر  نزدیک تر شویم، همگرایی خطوط راست نیز بیشتر می شود. این همگرایی در زمانی ایجاد می شود که دوربین به صورت عمود به سمت جسم نشانه نرفته باشد و علت آن دو بعدی بودن عکس است. البته لنزها و ساختارهایی هستند که این خطا را تا حد زیاد و یا به طور کامل اصلاح می کنند مانند لنزهای شیفت و فانوسی در بعضی از دوربین ها.

- با توجه به باز بودن زاویه دید در این لنزها، احتمال ایجاد Flare (لکه های نوری در تصویر، حاصل از انعکاس نور در داخل بدنه دوربین) بیشتر است.

Sunshine Daydream by Chad Johnson
Flare حاصل از زاویه مستقیم تابش نسبت به لنز

- با توجه به ویژگی های اپتیکی، احتمال خطای Vignette (وینیت) در این لنزها زیاد است. در اثر این خطا، گوشه های عکس تیره می شوند. البته با بستن دیافراگ تا حدی می توان این خطا را اصلاح نمود.

لنز تله فتو (Telephot)

ویژگی لنزهای تله فتو عبارتند از:

- از فضای مقابل دوربین، نسبت به لنز نرمال، بخش کوچکتری را به ثبت می رساند.

- نسبت به لنز نرمال، اشیا بزرگتر و نزدیکتر به نظر می رسند.

- عمق میدان وضوح از لنز نرمال کمتر است.

- ایجاد فشردگی در پرسپکتیو می کند به این معنا که نه تنها اشیا به دوربین نزدیکتر به نظر می آیند، بلکه فاصله آنها نیز کمتر به نظر می رسد.

- در عکس اعوجاج بالشتکی (Pin Cushion Distortion) ایجاد می کنند. در این نوع تغییر شکل، مرکز عکس دچار فشردگی و اطراف عکس دچار برجستگی می شود. در لنزهای حرفه ای، سعی می شود تا حد ممکن این خطا مرتفع شود.

در عکس های زیر میزان گستردگی فضای مورد عکاسی با لنزهای مختلف نشان داده شده است در حالی که مکان دوربین ثابت است:

منبع

در شکل زیر خطای بشکه ای لنز واید (همگرایی قوس دار خطوط در اطراف کادر) قابل مشاهده است:

منبع

در شکل زیر فشرگی یا کشیدگی پرسپکتیو کاملا مشخص است در حالی که مساحت اشغال شده در عکس توسط موضوع (فرد مورد عکاسی) کاملا ثابت است. در این نمونه ها نیز خطای بشکه ای و بالشتکی قابل مشاهده هستند.

منبع

با توجه به آنچه که در مورد ویژگی لنزهای واید و تله فتو گفته شد، بدیهی است که تصویر حاصل از آنها نمی تواند مشابه تصویری باشد که با نزدیک شدن یا دور شدن از جسم حاصل می شود. به عنوان مثال نمی توان انتظار داشت به جای نزدیک شدن به سوژه با لنز نرمال، از یک لنز تله فتو استفاده کرد و عکسی مشابه به دست آورد.

لنزهای زوم

این لنزها دارای فاصله کانونی متغیر بوده و گاهی از فاصله کانونی بسیار پایین مانند ۱۸mm تا یک فاصله کانونی بالا چون ۲۰۰mm را در یک لنز جای می دهند.

اگر چه این گونه لنزها با توجه به داشتن فاصله کانونی متغیر امکانات بیشتری را در اختیار عکاس می گذارند و می توانند باعث تسریع و سهولت در امر عکاسی شوند، اما دچار کاستی هایی نیز می باشند که در لنزهای ثابت کمتر به چشم می خورد. بعضی از کاستی های عمده اینگونه از لنزها عبارتند از:

- به علت استفاده از اجزاء اپتیکی زیاد مانند عدسی های متعدد، این لنزها کمی سنگین و بعضا بلند هستند.

- اجزاء اپتیکی زیاد می توانند باعث هدر رفتن و پراش زیاد نور شوند. بنابراین ساخت لنزهای زوم سریع مانند f:2 بسیار دشوار است.

- به علت اجزا زیاد و شرایط اپتیکی، وضوح یا شارپنس (Sharpness) در این لنزها ممکن است پایین تر باشد.

- پراش نور زیاد، همچنین باعث ایجاد خطایی به نام انحراف کروماتیک (Chromatic Aberration) می شود. در اثر این خطا در لبه اجسام، حاشیه های رنگی ایجاد می گردد. این تاثیر در مرزهای تاریک و روشن بیشتر رویت می شود.

یکی از نشانه های مرغوبیت لنز، خفیف بودن یا عدم اینگونه خطاها در آنهاست.